Gıda, o kadar çok insan göre karın beslemek, açlığı bastırmak, canın istediği besinleri harcamak şeklinde tanımlanmaktadır. Böylesi bir yaklaşımla simit, ayran veya İskender kebap, içecek, künefe tüketerek de beslenmiş olunur. Halbuki gıda; insanın, çoğalma, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun zaman yaşaması için gerekli olan öğeleri alıp vücudunda kullanabilmesi olarak tanımlanır.

Bugüne dek yapılan bilimsel incelemeler insanların 50’ye yakın türde besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında, gereğinden az veya fazla alındığında, yükselme ve gelişmenin engellendiği, sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur. Herhangi bir beslenme öğesinin kimsesiz etkinliği yoktur. Tüm gıda öğeleri birlikte alındığında cisim olağan büyüme ve gelişimini, sağlıklı ve enerjik çalışmasını sürdürür. Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için zorunlu olan beslenme öğelerinin her birinin tatmin edici miktarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması durumu tatmin edici ve dengelenmiş beslenme olarak tanımlanır.

Çeşitli besinler birlikte tüketildiğinde, beslenme öğeleri birbirinin etkisini artırmakta ve vücuda daha yararlı hale gelmektedirler. Bu duruma en iyi örneklerden biri; yeterli miktarda alınan C vitamininin, demir mineralinin emilimini artırmasıdır. Misal olarak; kahvaltıda yenen yumurtadaki demirin emilimi, içilen taze sıkılmış portakal suyundaki C vitamini ile artırılabilir. Izgara balık ile yeşil salata seçim edilmesi, ciğer şiş yanına soğan ve maydanoz yenilmesi de benzer etkiyi sağlar.

Besinlerin içerdiği protein, vitamin ve mineral gibi gıda öğeleri beslenmede büyük ağırlık taşımaktadır. Bu besin öğelerinden ilk akla gelenlerden biri olan C vitamini vücuttaki işlevleri, eksiklik ve fazlalık durumunda ortaya çıkabilecek durumlar vs aşağı özetlenmektedir:

C Vitamininin Vücuttaki İşlevleri: Kollajen dokunun sağlamlığı, bono dokusu sentezi, yaraların kapanması, vücutta demir, folik asit ve kalsiyumun kullanımı, bağışıklık sisteminin zinde olması açısından önemlidir. Nitrozaminin oluşumunu engelleyici etkisi ile birçok kanser ve kalp - damar hastalıklarına aleyhinde etkilidir. Antialerjik ve antibakteriyel etkisi vardır. Vücutta demir mineralinin emilimini artırarak kansızlığı önlemeye tezgâhtar olur.

Yetersizliğinde Ne Olur: Yorgunluk, adale zayıflığı, kaslarda ağrı şehvetli, enfeksiyon ve strese duyarlık, ateş, iştah azalması, kansızlık, diş etlerinde şişme ve kanama, diş dökülmesi, eklemlerde şişme, bunalım, solunum yetmezliği, skorbüt hastalığı görülebilir.

Fazlalığında Ne Olur: İshal, böbrek taşları, akyuvarların parçalanması, demir zehirlenmesi görülebilir. Yüksek dozlarda alındığında bağırsakta B12 vitaminini parçalayabilir.

Günlük Gereksinim: Sağlıklı, alışılagelmiş bireylerde günlük 60 - 75 mg C vitamini alınması yeterlidir. Sıradan 200 gram meyve ya da 1 porsiyon sebze yemeği ya da 1 kase karışık salata yenilmesi ile karşılanabilecek bir miktardır. Fakat sigara içenlerde jurnal 100 mg C vitamini önerilmektedir.

Kaynakları: Sadece bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur. Kuşburnu, kırmızı ve yeşilbiber, koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, çilek, turunçgiller, brokoli, kivi, domates, kavun, patates C vitamininden yanlamasına zengindir.

C vitamini güçlü bir antioksidandır. Ama ısı ve ışığa karşı duyarlıdır. Besinler demir, bakır ve oksijen ile temas ettiğinde ya da uzun süre bekletildiğinde C vitamini kaybı oluşmaktadır. O nedenle besinler soyulduktan ya da doğrandıktan daha sonra en kısa sürede tüketilmeli veya pişirilmelidir.

Supleman Kullanmalı mı? Besinler içerisinde vitamin ve mineraller dengeli olarak bulunur. Fazla miktarda beslenme öğesi tüketilse bile toksik olan dozlara ulaşmak pek mümkün değildir. O nedenle besinleri yeterli ve dengeli miktarlarda tüketmek en doğrusudur. Gerek görülürse bir uzman kontrolünde alınmaları daha sağlıklı olacaktır. Oysa bilhassa ülkemizde vitamin ve mineral desteklerinin düşüncesiz kullanımları ile sık karşılaşılmaktadır. Suplemanlar için azı karar, ortası yarar, çoğu hasar düşüncesi ile yola çıkılmalıdır. Bazı suplemanların fazla tüketimi kısa dönemde kusma, ishal, alerjik reaksiyonlar ve saç dökülmesi gibi sorunlara, uzun dönemde ise böbrek taşlarına, karaciğer ve asap sistemi hasarına niçin olabilir. Yağda eriyen vitaminler vücutta depolandıkları için yüksek doz alımları durumunda toksik tesir göstererek zehirlenmelere hatta ölüme bile neden olabilirler. Misal olarak fazla A vitamini alımı durumunda karaciğer ve kemik hasarı, baş ağrısı, saç dökülmesi, bulanık görme, dudakların çatlaması, ishal ve doğumsal bozukluklar görülebilir. Aşırı D vitamini alımı kemik ve böbrek hasarına niçin olabilir. O nedenle her şeyde olduğu gibi vitaminlerde de doğal olanı seçim etmekte fayda vardır.

Muğla Diyetisyen uzmanlarına gelmek icin tıklayın!

doktorsitesi