Merhaba ;

      Depreme karşı dayanıklı yapılarda herkes yaşamak ister. Bunu tasarlamak ve uygulamakta biz mühendislerin sorumluluğundadır. Peki depreme karşı dayanıklı yapılar nasıl tasarlanır ? , ev alırken depreme karşı dayanıklı bir yapı olup olmadığını nasıl anlayabiliriz ? , deprem esnasında yapının davranışları bizlere neyi anlatıyor ? , En dayanıklı yapılar büyük ve ağır yapılar mıdır ? ; Bu soruların cevaplarını bu yazımızda ele alacağız.
 Tahtada Yazan Formül ‘’ E =m c2 ‘’
İnşaat Mühendisliği için en önemli konulardan biri olan deprem , betonarme derslerin de karşımıza çıkmaktadır. Deprem konusunu işlerken tahtaya kocaman bir E=mc2 yazıldı. Bu formülü duymayan görmeyen yoktur sanırım. Albert Einstein tarafından bulunan bu formül enerjiyi bizlere ifade etmektedir. Formüle basitçe bakacak olursak E = Enerji , m = kütle , c2 = ışık hızının karesi . Denklemde ışık hızı sabit olduğundan , kütle ile enerji doğru orantılıdır. Yani kütle artarsa enerji artar. Gelelim depremle bunun arasında ki bağıntıya , deprem bir enerjidir. Evet gözle görünmez , yönü tahmin edilemez bir enerjidir. Deprem ‘de açığa çıkan enerji ne kadar büyük olursa karşısında ki kütlede o kadar büyük olur. Yani bir yapı ne kadar ağır olursa depremde o kadar enerji çıkarır. Bu yüzden yapılar tasarlanırken mümkün olduğunca hafif olmalıdır. Yapıyı gereksiz yüklerle ağırlaştırmamak gerekir. Örneğin; duvarların yapımında kullanılacak alçıpan duvarlar ciddi anlamda binanın yükünü hafifletebilir.   


Fırtınalı Bir Havada Çınar ve Sazlığın Hikayesi 
Deprem bir enerji demiştik , gözle görünmüyor ve sandığımız gibi bir yönden yapıya etki etmiyor. Tarif etmek gerekirse , deprem enerjisini yapının her yerine işliyor .Tüm maddelerin içerisinden geçiyor hatta insan vücudunun bile. Deprem süresince oluşan enerji , bitene kadar maddeleri sarsarak enerjisini sönümlüyor. Bu esnada yapı salınıma başlıyor. Evet depremde zangır zangır sallandık derler ya hani işte bu nedenle. Deprem enerjisini yapıyı sallayarak atıyor. İşte depremin enerjisine karşı koyacak yapılar sallanmak zorundadır. Yapı tasarlanırken salınım süresi hesaplanır ve maksimum duruma göre tüm güvenlik katsayıları eklenerek bir yapının salınım süresi hesaplanır. Bu salınım süresi boyunca deprem anında yapı sallanır ve yıkılmaz. Halk arasında depremde sallanan yapılar depreme dayanıksız olarak düşünülür fakat yanlıştır. Aslında bu salınımlar tasarlanır ki depremin enerjisi salınımla atılsın hatta salınım süresi boyunca insanlar yapıyı terkedilebilsin diye. Şimdi bunları şöyle bir örnekle anlatalım . Fırtınalı bir gün hayal edelim. Rüzgar şiddetini artırmış , karşımızda bir adet yıllara meydan okumuş koca bir çınar var. Görüntüsü ve kütlesiyle heybetli duruyor. Yanında ise ince bir sazlık var. Bu fırtınalı günde hangisi daha kolay kırılır ? Sorumuzun cevabı ‘’ heybetli çınar ‘’ olacak . Çünkü kendi kütlesi o kadar ağır ve dalları o kadar rijit bir halde ki . Fırtınadan kaynaklı dalları çatırdamaya ve kırılmaya başlıyor . Fakat sazlık hafifliği ile ve gövdesinin esnek yapısından dolayı rüzgarın etkisi ile kırılmadan yatıp kalkabiliyor. İşte depremin etkisinde tasarlayacağımız yapılarda bir anlamda sazlık gibi olmalıdır. Salınım yapmasına izin verilmelidir.
Satın Alınacak Evin Depreme Dayanıklılığı Nasıl Anlaşılır ?
Maalesef bu sorunun cevabı o kadar kolay değil. Yapının şurasına bakın şöyle ise dayanıklıdır gibi cümleler pek doğru kabul edilemez. Depreme dayanıklı yapı bir çok etkene bağlıdır. Tasarım yapılırken zemin etütlerinin , statik ofisin raporlarının doğru olması gerekir. Bunun dışında yapı uygulama esnasında statik projeye uygun yapılması gerekmektedir. Bunu binanın yapımı esnasında bulunmadığınız için bilmeniz çok zordur gerçekten. Ama en azından bina yapımında bizzat çalışan mühendislerin sürekli halde bulunması riski azaltan faktörlerden biridir. Unutmayın ki denetimi olmayan bir yapı usta ve müteahhit elinde ciddi anlamda risk doğurmaktadır. Çünkü maliyeti düşürmek için her şey yapılabilmektedir. Ayrıca son yıllarda Deprem Yönetmeliğine göre artık yapılarda kullanılan hazır beton sınıfları daha kaliteli olmaktadır. Alacağınız yapı son yıllarda yapılmış olması riski azaltan bir diğer faktördür. İmkanınız varsa binanın yapımı esnasında ki fotoğrafları alıp bir inşaat mühendisinin görüşlerini almanız da fayda olacaktır.

Depremde yıkılmaz bir yapı tasarlanabilir ama sadece dayanıklı olması yapı için iyi bir tasarım denemez. Dayanıklı, mimari açıdan güzel ve aynı zaman da ekonomikte olmalıdır. Bunlar birbirine bağlı etkenlerdir. Deprem hayatımızın bir gerçeği fakat depremden korkmaktansa ahlaklı mühendisler , müteahhitler ve işçiler yetiştirmek için çabalamalıyız. Aslında her şey hesaplanmış ve doğru şekilde yapılmış olsa, depremde yapılarımız ayakta sapasağlam durabilirler



Kalın sağlıcakla..