İzmir Kavram Iş Yüksekokulu Ağız ve Diş Sağlığı Programı Öğr. Gör. Ayşegül Doğan, COVID-19'un hayatın her alanındaki mecburi ve kısıtlayıcı etkisinin ağız ve diş sağlığı hizmetlerine de yansıdığını belirterek, ''Diş hekimleri enfeksiyonlarla birinci derecede aleyhinde karşıya gelen meslek gruplarının başında yer almaktadır. Diş tedavileri sırasında patojen mikroorganizmaların bulaşması vaktiyle beri var olan büyük bir problemdir ve COVID-19 bulaşı bu problemi daha büyük bir tehlike haline getirmiştir. Ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin sunumunda diş tedavileri sırasında hasta ve doktor yakın mesafede bulunmakta ve çok sayıda döner makine kullanılarak pozitif miktarda aerosol meydana gelmektedir. COVID-19 enfeksiyonunun damlacıklar ve aerosol aracılığıyla bulaştığı göz önüne alındığında diş hekimleri ve yardımcı personelin yüksek risk altında oldukları görülmektedir'' dedi.

''Risk, pek çok afiyet çalışanından daha fazladır''

Doğan, Çin'de yapılan çalışmalarda, COVID-19 virüsünün hücre içerisine girmesine neden olan gözenekli olan reseptörünün ağız mukozasında, bilhassa dil, yanak ve diş eti dokularında daha fazla bulunduğu ve bu nedenle diş çare uygulamalarının COVID-19 açısından yüksek risk taşıdığının teyit edildiği bilgisini paylaşarak, ''Diş hekimlerinin yeni koronavirüs enfeksiyonundan etkilenme riski pek çok sağlık durumu çalışanından daha fazladır.'' diye konuştu.

3 bulaş yolu

Doğan, ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin sunumunda COVID-19 enfeksiyonu için mümkün bulaş yollarını üç başlık aşağıda topladı:

1. Solunum sekresyonlarının ve ağız sıvılarının damlacık yoluyla yayılması, inhalasyonu; oral, nazal ve göz mukozalarıyla teması;

2. Kan, ağız sıvıları ve hastadan elde edilen öteki materyallerle doğrudan doğruya bağlantı

3. Diş tedavileri esnasında sosyal mesafenin sağlanamaması ve enfekte bireylerin konuşma veya öksürme esnasında oluşturduğu damlacık ve aerosollere maruziyet

Sağlık Durumu Bakanlığı tarafından 23 Mart 2020 tarihinde yayınlanan Koronavirüs Bilim Kurulu kararlarına kadar pandemi döneminde uygulanacak önlemleri andıran Doğan, ''Buna kadar; sağlık personeli aracısız bağlantı içermeyen işlemler sırasında hasta ile en düşük 1 metre mesafede bulunmalı, solunum yolu semptomları olan hastalarda ivedi olmayan işlemler ertelenmelidir. Diş tedavileri esnasında eldiven, gözlük/siper, önlük, bone, N95/FFP2 ya da eşdeğeri maske kullanılması gerektiği bildirilmiştir. Keza; COVID-19 pandemisi sürecinde COVID-19 tanısı konulan veya şüphesi bulunan bireylerin rutin diş tedavilerinin yapılmaması ve öteki tüm bireylerin acele olmayan diş tedavilerinin ertelenmesi yönünde karar alınmıştır'' bilgisini paylaştı.

3 kademeli koruma önlemi

COVID-19 enfeksiyonuna karşısında diş hekimlerinin alması gereken önlemlerin üç derece derece olduğunu söyleyen Doğan, ''Birincil (temel) koruma önemleri, tek kullanımlık malzemelerin seçim edilmesi gibi standart önlemlerden meydana gelmektedir. İkincil koruma önlemleri, izolasyon kıyafetleri ve cerrahi giysilerin standart prosedürlere ilave edilmesini içermektedir. Üçüncül koruma önlemleri; COVID-19 enfeksiyonu olduğu saptanan bir hastaya operasyon yapılması sırasında gereken tedbirleri içermektedir. Bu durumda, özel koruyucu kıyafet, N95 maske, tek kullanımlık lateks eldiven ve geçirgen olmayan kundura kılıfı gibi önlemler alınmalıdır'' önerilerinde bulundu.

23 Mart'ta alınan Koronavirüs Bilim Kurulu kararlarına tarafından, COVID-19 pandemisi esnasında uygulanması önerilen acil tedaviler:

• Pulpa enflamasyonu kaynaklı şiddetli diş ağrısı

• Pericoronitis ya da 3. Molar diş kaynaklı şiddetli ağrı

• Postoperatif büyüyen osteitis, alveolitis

• Lokalize sızı ve şişmeye neden olan çıban ya da bakteriyel infeksiyon

• Sızı ya da yumuşak doku travmasına niçin olan diş fraktürü

• Travmaya bağlı diş avülsiyonu/lüksasyonu

• Oral mukozanın akut ve ağrılı lezyonları/ülserasyonları

• Hayatı korkutma edici ya da kontrolsüz kanamalar

• Radyoterapi ve kemoterapi alması planlanan ya da almakta olan ve organ nakli planlanan hastaların tedavileri

• Medikal problemleri için konsültasyon istenilen hastalar

• Dikiş alınması

• Geçici restorasyon kaybı/kırıklarının ve hareketli değiştirme kullanımına engel olan vurukların aerosol oluşturmayacak biçimde tedavisi

• Ortodontik tedavi görmekte olan hastaların braket ve tellerinin yerinden çıkması ve kırılması

• Dudak-ağız tadı yarıklı yenidoğanlara beslenme plağı uygulamaları

• Çene eklemi lüksasyonu

• Malignite şüphesi yer alan durumlarda biyopsi

• Hastanın havayolu açıklığını korkutma eden intraoral/ ekstraoral infeksiyonlar

iha